lesson-plan

📘 PHẦN 1: NHẬP MÔN JAVA

📘 PHẦN 1: NHẬP MÔN JAVA

🎯 Mục tiêu tổng quát

Làm quen với cú pháp và cách tổ chức chương trình JAVA.
Biết cách khai báo biến, sử dụng kiểu dữ liệu, câu lệnh điều kiện và vòng lặp.

🧑‍🏫 Bài 1: Cấu trúc chương trình JAVA

Tổ chức project JAVA cơ bản

File có đuôi .java chứa mã nguồn JAVA
Mỗi file .java chứa ít nhất một class
Tên file phải trùng với tên class chứa phương thức main

Phương thức main

// file HelloWorld.java
public class HelloWorld {
    public static void main(String[] args) {
        System.out.println("Hello, World!");
    }
}

Giải thích

public class HelloWorld: Định nghĩa một class có tên HelloWorld
public static void main(String[] args): Phương thức main - điểm bắt đầu của chương trình
System.out.println(): Lệnh in ra màn hình

Quy ước đặt tên

Class: Viết hoa chữ cái đầu mỗi từ (PascalCase) - HelloWorld, StudentManager
Biến và phương thức: Chữ cái đầu viết thường, từ tiếp theo viết hoa (camelCase) - studentName, calculateTotal
Hằng số: Viết hoa tất cả, các từ cách nhau bởi dấu gạch dưới - MAX_SIZE, PI_VALUE

Chạy chương trình

Sử dụng lệnh javac để biên dịch mã nguồn thành bytecode
Sử dụng lệnh java để chạy chương trình

javac HelloWorld.java  # Biên dịch
java HelloWorld        # Chạy chương trình

Kết quả sẽ là:

Hello, World!

Biên dịch và chạy chương trình từ VS Code

Nếu bạn đã cài đặt JAVA Extension Pack, bạn có thể mở file .java và nhấn Ctrl + F5 để biên dịch và chạy chương trình.
Kết quả sẽ hiển thị trong terminal tích hợp của VS Code.
Bạn có thể tham khảo thêm về debugging JAVA trong VS Code để biết cách debug chương trình JAVA.

Nhập liệu từ bàn phím

Java cung cấp lớp Scanner từ package java.util để đọc dữ liệu đầu vào:

import java.util.Scanner;

public class InputExample {
    public static void main(String[] args) {
        Scanner scanner = new Scanner(System.in);

        System.out.print("Nhập tên: ");
        String name = scanner.nextLine();

        System.out.print("Nhập tuổi: ");
        int age = scanner.nextInt();

        System.out.println("Tên bạn là: " + name);
        System.out.println("Tuổi bạn là: " + age);

        scanner.close(); // Đóng Scanner để giải phóng tài nguyên
    }
}

Kết quả:

Nhập tên: Nguyen Van A
Nhập tuổi: 25
Tên bạn là: Nguyen Van A
Tuổi bạn là: 25

Các phương thức nhập liệu cơ bản

Phương thức	Kiểu dữ liệu	Mô tả
`nextInt()`	`int`	Đọc số nguyên
`nextDouble()`	`double`	Đọc số thực
`nextBoolean()`	`boolean`	Đọc giá trị logic (true/false)
`next()`	`String`	Đọc một từ (đến khoảng trắng)
`nextLine()`	`String`	Đọc một dòng hoàn chỉnh

Vấn đề phổ biến và giải pháp

Vấn đề buffer line feed:

Khi sử dụng nextInt(), nextDouble() hoặc các phương thức tương tự, ký tự xuống dòng (\n) vẫn còn trong buffer đầu vào. Nếu sau đó gọi nextLine(), nó sẽ đọc ký tự xuống dòng này thay vì đọc đầu vào mới.
```
int number = scanner.nextInt();     // Nhập số
scanner.nextLine();                 // Đọc ký tự xuống dòng còn lại
String text = scanner.nextLine();    // Nhập văn bản mới
```

Đọc nhiều giá trị trên một dòng:

// Phương pháp 1: Nhập chuỗi và phân tách
String input = scanner.nextLine();          // Ví dụ: "10 20 30"
String[] values = input.split(" ");         // Tách chuỗi thành mảng
int a = Integer.parseInt(values[0]);        // 10
int b = Integer.parseInt(values[1]);        // 20
   
// Phương pháp 2: Sử dụng next() liên tiếp
int x = scanner.nextInt();                  // Đọc số đầu tiên
int y = scanner.nextInt();                  // Đọc số tiếp theo

Xử lý ngoại lệ:

Khi người dùng nhập không đúng định dạng, cần xử lý để tránh chương trình bị crash:

try {
    int number = scanner.nextInt();
} catch (InputMismatchException e) {
    System.out.println("Vui lòng nhập số nguyên!");
    scanner.nextLine(); // Xóa đầu vào không hợp lệ
}

Phương pháp nhập liệu an toàn:

Scanner scanner = new Scanner(System.in);
int number = 0;
boolean validInput = false;
   
while (!validInput) {
    System.out.print("Nhập số nguyên: ");
    try {
        number = Integer.parseInt(scanner.nextLine());
        validInput = true;
    } catch (NumberFormatException e) {
        System.out.println("Lỗi: Vui lòng nhập một số nguyên hợp lệ!");
    }
}

Lưu ý quan trọng: Luôn đóng Scanner bằng phương thức close() khi không còn sử dụng để tránh rò rỉ tài nguyên.

Hiển thị dữ liệu ra màn hình

Java cung cấp nhiều cách để hiển thị dữ liệu ra màn hình console:

Các phương thức hiển thị cơ bản

// In và xuống dòng
System.out.println("Hello World");    // In "Hello World" và xuống dòng mới

// In không xuống dòng
System.out.print("Hello ");           // In "Hello " và không xuống dòng
System.out.print("World");            // In "World" tiếp tục sau "Hello "

// In theo định dạng (giống printf trong C)
System.out.printf("Xin chào %s, bạn %d tuổi", "Nam", 25);

Hiển thị với các kiểu dữ liệu khác nhau

int age = 25;
double height = 1.75;
String name = "Nguyen Van A";

// Nối chuỗi với dấu +
System.out.println("Tên: " + name + ", Tuổi: " + age + ", Chiều cao: " + height + "m");

// Sử dụng String.format
String info = String.format("Tên: %s, Tuổi: %d, Chiều cao: %.2fm", name, age, height);
System.out.println(info);

// Sử dụng printf
System.out.printf("Tên: %s, Tuổi: %d, Chiều cao: %.2fm\n", name, age, height);

Các định dạng đặc biệt

Định dạng	Mô tả	Ví dụ
`%d`	Số nguyên	`%d` → `123`
`%f`	Số thực	`%f` → `123.456000`
`%.2f`	Số thực (giới hạn chữ số thập phân)	`%.2f` → `123.46`
`%s`	Chuỗi	`%s` → `Hello`
`%c`	Ký tự	`%c` → `A`
`%b`	Boolean	`%b` → `true`
`%n`	Xuống dòng	`%n` → newline
`%%`	Dấu phần trăm	`%%` → `%`

Ví dụ định dạng nâng cao

// Định dạng số
System.out.printf("Số nguyên: %d\n", 1234);             // 1234
System.out.printf("Số nguyên (căn lề phải 8 ký tự): %8d\n", 1234);  // "    1234"
System.out.printf("Số nguyên (căn lề trái 8 ký tự): %-8d\n", 1234); // "1234    "
System.out.printf("Số nguyên (thêm số 0): %08d\n", 1234);  // "00001234"

// Định dạng số thực
System.out.printf("Số thực: %f\n", 12.34);              // 12.340000
System.out.printf("Số thực (làm tròn 2 chữ số): %.2f\n", 12.34567); // 12.35
System.out.printf("Tiền tệ: %,.2f đ\n", 1234567.89);    // 1,234,567.89 đ

// Định dạng chuỗi
System.out.printf("Chuỗi: %s\n", "Hello");              // Hello
System.out.printf("Chuỗi (viết hoa): %S\n", "Hello");   // HELLO
System.out.printf("Chuỗi (căn lề phải 10 ký tự): %10s\n", "Hello"); // "     Hello"
System.out.printf("Chuỗi (căn lề trái 10 ký tự): %-10s\n", "Hello"); // "Hello     "

Phương thức Format

Java cũng cung cấp class Formatter để định dạng chuỗi:

String formatted = String.format("Chào %s, bạn đã đạt %.1f điểm", "Nam", 8.5);
System.out.println(formatted);  // Chào Nam, bạn đã đạt 8.5 điểm

// Định dạng ngày tháng
import java.util.Date;
System.out.printf("Hôm nay là: %tD\n", new Date());  // MM/dd/yy format

Lưu ý: Từ Java 15 trở đi, bạn có thể sử dụng text blocks (chuỗi nhiều dòng) với cú pháp """...""":

// Từ Java 15+
String html = """
              <html>
                  <body>
                      <h1>Xin chào!</h1>
                  </body>
              </html>
              """;
System.out.println(html);

🧑‍🏫 Bài 2: Biến và kiểu dữ liệu

Khái niệm biến trong JAVA

Biến là vùng nhớ để lưu trữ dữ liệu
Mỗi biến có tên, kiểu dữ liệu và giá trị

Kiểu dữ liệu nguyên thủy

int age = 25;                // Số nguyên
double salary = 5000.50;     // Số thực
char grade = 'A';            // Ký tự
boolean isActive = true;     // Giá trị logic

Kiểu dữ liệu tham chiếu

String name = "Nguyen Van A";  // Chuỗi ký tự
int[] numbers = {1, 2, 3, 4};  // Mảng số nguyên

Cách lưu trữ dữ liệu trong bộ nhớ

Đối với kiểu nguyên thủy, giá trị được lưu trực tiếp trong biến. Đối với kiểu tham chiếu, biến lưu địa chỉ trỏ đến dữ liệu thực.

┌─────────────┐
│  Biến: age  │
├─────────────┤
│     25      │  ◄── Giá trị được lưu trong ô nhớ
└─────────────┘

┌───────────────┐
│ Biến: salary  │
├───────────────┤
│    5000.50    │
└───────────────┘

┌───────────────┐
│ Biến: name    │
├───────────────┤
│  0x12AB34CD   │  ◄── Địa chỉ (tham chiếu) đến vùng nhớ khác
└───────────────┘
    │
    ▼
┌───────────────────────┐
│  "Nguyen Van A"       │  ◄── Dữ liệu thực tế nằm ở vùng nhớ khác
└───────────────────────┘

Khai báo và khởi tạo biến

// Khai báo và khởi tạo sau
int count;
count = 10;

// Khai báo và khởi tạo cùng lúc
double price = 19.99;

// Khai báo nhiều biến cùng kiểu
int x = 1, y = 2, z = 3;

Ép kiểu

// Ép kiểu ngầm định (mở rộng) - không mất dữ liệu
int num = 10;
double numDouble = num;  // 10.0

// Ép kiểu tường minh (thu hẹp) - có thể mất dữ liệu
double pi = 3.14;
int wholePi = (int) pi;  // 3

🧑‍🏫 Bài 3: Toán tử và biểu thức

Toán tử số học: +, -, *, /, %
Toán tử so sánh: ==, !=, >, <, >=, <=
Toán tử logic: &&, ||, !

Toán tử số học

int a = 10, b = 3;
int sum = a + b;        // 13
int difference = a - b; // 7
int product = a * b;    // 30
int quotient = a / b;   // 3 (phần nguyên)
int remainder = a % b;  // 1 (phần dư)

// Toán tử tăng/giảm
int i = 5;
i++;                   // i = 6 (tăng sau)
++i;                   // i = 7 (tăng trước)
i--;                   // i = 6 (giảm sau)
--i;                   // i = 5 (giảm trước)

Toán tử gán

int x = 10;
x += 5;  // x = x + 5 = 15
x -= 3;  // x = x - 3 = 12
x *= 2;  // x = x * 2 = 24
x /= 4;  // x = x / 4 = 6
x %= 4;  // x = x % 4 = 2

Toán tử so sánh

int p = 10, q = 20;
boolean isEqual = (p == q);       // false
boolean isNotEqual = (p != q);    // true
boolean isGreater = (p > q);      // false
boolean isLess = (p < q);         // true
boolean isGreaterOrEqual = (p >= q); // false
boolean isLessOrEqual = (p <= q);    // true

Toán tử logic

boolean condition1 = true;
boolean condition2 = false;

boolean andResult = condition1 && condition2;  // false
boolean orResult = condition1 || condition2;   // true
boolean notResult = !condition1;               // false

Thứ tự ưu tiên toán tử

Giống như toán học, các toán tử có thứ tự ưu tiên khác nhau:
- Trong ngoặc trước ngoài ngoặc sau
- Nhân chia trước cộng trừ sau

Toán tử tăng giảm (++, --), phủ định (!)
Toán tử nhân, chia, lấy dư (*, /, %)
Toán tử cộng, trừ (+, -)
Toán tử so sánh (<, >, <=, >=)
Toán tử bằng và khác (==, !=)
Toán tử logic AND (&&)
Toán tử logic OR (||)
Toán tử gán (=, +=, -=, *=, /=, %=)

Ví dụ thứ tự ưu tiên

int result = 5 + 3 * 2;  // 5 + 6 = 11 (nhân trước, cộng sau)
int result2 = (5 + 3) * 2;  // 8 * 2 = 16 (dấu ngoặc ưu tiên cao nhất)

🧑‍🏫 Bài 4: Câu lệnh điều kiện

Câu lệnh if

int age = 18;

// Câu lệnh if đơn
if (age >= 18) {
    System.out.println("Bạn đã đủ tuổi bầu cử");
}

// Câu lệnh if-else
if (age >= 18) {
    System.out.println("Bạn đã đủ tuổi bầu cử");
} else {
    System.out.println("Bạn chưa đủ tuổi bầu cử");
}

// Câu lệnh if-else if-else
int score = 75;
if (score >= 90) {
    System.out.println("Xuất sắc");
} else if (score >= 80) {
    System.out.println("Giỏi");
} else if (score >= 70) {
    System.out.println("Khá");
} else if (score >= 60) {
    System.out.println("Trung bình");
} else {
    System.out.println("Yếu");
}

Câu lệnh switch-case

int day = 3;
String dayName;

switch (day) {
    case 1:
        dayName = "Chủ nhật";
        break;
    case 2:
        dayName = "Thứ hai";
        break;
    case 3:
        dayName = "Thứ ba";
        break;
    case 4:
        dayName = "Thứ tư";
        break;
    case 5:
        dayName = "Thứ năm";
        break;
    case 6:
        dayName = "Thứ sáu";
        break;
    case 7:
        dayName = "Thứ bảy";
        break;
    default:
        dayName = "Ngày không hợp lệ";
}
System.out.println("Hôm nay là " + dayName);  // Hôm nay là Thứ ba

Switch với JAVA 12+ (cú pháp mới)

int day = 3;
String dayType = switch (day) {
    case 1, 7 -> "Cuối tuần";
    case 2, 3, 4, 5, 6 -> "Ngày làm việc";
    default -> "Ngày không hợp lệ";
};

Biểu thức điều kiện phức hợp

int age = 25;
boolean hasID = true;
boolean isResident = true;

// Sử dụng AND (&&)
if (age >= 18 && hasID) {
    System.out.println("Bạn có thể bỏ phiếu");
}

// Sử dụng OR (||)
if (isResident || age >= 65) {
    System.out.println("Bạn được giảm giá vé");
}

// Kết hợp nhiều điều kiện
if ((age >= 18 && hasID) || (isResident && age >= 65)) {
    System.out.println("Bạn có đặc quyền");
}

Toán tử ba ngôi

int age = 20;
String status = (age >= 18) ? "Đã trưởng thành" : "Chưa trưởng thành";
System.out.println(status);  // Đã trưởng thành

🧑‍🏫 Bài 5: Câu lệnh lặp

Vòng lặp for

// In các số từ 1 đến 5
for (int i = 1; i <= 5; i++) {
    System.out.println(i);
}

// Tính tổng các số từ 1 đến 10
int sum = 0;
for (int i = 1; i <= 10; i++) {
    sum += i;
}
System.out.println("Tổng: " + sum);  // Tổng: 55

// Vòng lặp for cải tiến (for-each) - duyệt mảng/collection
int[] numbers = {1, 2, 3, 4, 5};
for (int num : numbers) {
    System.out.println(num);
}

Diễn giải từng bước sử dụng vòng lặp for để tính tổng các số từ 1 đến 10:
Giá trị ban đầu: sum = 0, i = 1
Điều kiện lặp: i <= 10
- Lần lặp 1: i = 1, sum = 0 + 1 = 1, i++
- Lần lặp 2: i = 2, sum = 1 + 2 = 3, i++
- Lần lặp 3: i = 3, sum = 3 + 3 = 6, i++
- Lần lặp 4: i = 4, sum = 6 + 4 = 10, i++
- Lần lặp 5: i = 5, sum = 10 + 5 = 15, i++
- Lần lặp 6: i = 6, sum = 15 + 6 = 21, i++
- Lần lặp 7: i = 7, sum = 21 + 7 = 28, i++
- Lần lặp 8: i = 8, sum = 28 + 8 = 36, i++
- Lần lặp 9: i = 9, sum = 36 + 9 = 45, i++
- Lần lặp 10: i = 10, sum = 45 + 10 = 55, i++
- Lần lặp 11: i = 11, điều kiện không thỏa mãn, thoát vòng lặp
Kết quả cuối cùng: Tổng = 55

Vòng lặp while

// In các số từ 1 đến 5
int i = 1;
while (i <= 5) {
    System.out.println(i);
    i++;
}

// Tìm số đầu tiên chia hết cho cả 3 và 5
int num = 1;
// Kiểm tra điều kiện trước rồi mới thực hiện
while (num <= 100) {
    if (num % 3 == 0 && num % 5 == 0) {
        System.out.println("Số đầu tiên chia hết cho cả 3 và 5: " + num);
        break;
    }
    num++;
}

Vòng lặp do-while

// In các số từ 1 đến 5
int i = 1;
do {
    System.out.println(i);
    i++;
} while (i <= 5);

// Mô phỏng menu lựa chọn
int choice;
// Thực hiện ít nhất một lần rồi mới kiểm tra điều kiện
do {
    System.out.println("\nMenu:");
    System.out.println("1. Xem danh sách");
    System.out.println("2. Thêm mới");
    System.out.println("3. Xóa");
    System.out.println("0. Thoát");

    choice = 1; // Giả sử người dùng chọn 1

    switch (choice) {
        case 1:
            System.out.println("Đang hiển thị danh sách...");
            break;
        case 2:
            System.out.println("Đang thêm mới...");
            break;
        case 3:
            System.out.println("Đang xóa...");
            break;
        case 0:
            System.out.println("Đang thoát...");
            break;
        default:
            System.out.println("Lựa chọn không hợp lệ!");
    }
} while (choice != 0);

Từ khóa break và continue

// Sử dụng break để thoát khỏi vòng lặp
for (int i = 1; i <= 10; i++) {
    if (i == 5) {
        break;  // Thoát khỏi vòng lặp khi i = 5
    }
    System.out.println(i);  // In: 1, 2, 3, 4
}

// Sử dụng continue để bỏ qua lần lặp hiện tại
for (int i = 1; i <= 5; i++) {
    if (i == 3) {
        continue;  // Bỏ qua lần lặp khi i = 3
    }
    System.out.println(i);  // In: 1, 2, 4, 5
}

// Vòng lặp lồng nhau với nhãn (label)
outerLoop: for (int i = 1; i <= 3; i++) {
    for (int j = 1; j <= 3; j++) {
        if (i * j > 5) {
            break outerLoop;  // Thoát khỏi cả vòng lặp ngoài
        }
        System.out.println(i + " * " + j + " = " + (i * j));
    }
}

🧪 Bài tập lớn cuối phần: Quản lý điểm sinh viên

Mô tả bài toán

Viết chương trình cho phép người dùng:

Nhập tên sinh viên và điểm của 3 môn học (Toán, Lý, Hóa)
Tính điểm trung bình
Xếp loại học lực theo các tiêu chí:
- TB >= 8.0 → Giỏi
- 6.5 <= TB < 8.0 → Khá
- 5.0 <= TB < 6.5 → Trung bình
- < 5.0 → Yếu
In ra bảng thông tin sinh viên và kết quả xếp loại

Kết quả chạy chương trình (Ví dụ)

CHƯƠNG TRÌNH QUẢN LÝ ĐIỂM SINH VIÊN
-----------------------------------
Nhập tên sinh viên: Nguyễn Văn A
Nhập điểm Toán: 8.5
Nhập điểm Lý: 7.5
Nhập điểm Hóa: 9.0

KẾT QUẢ XẾP LOẠI
-----------------------------------
Sinh viên: Nguyễn Văn A
Điểm Toán: 8.5
Điểm Lý: 7.5
Điểm Hóa: 9.0
Điểm trung bình: 8.33
Xếp loại: Giỏi

⬅️ Trở lại: INTRODUCTION.md | 🏠 Home | ➡️ Tiếp theo: JAVA/Part2.md

This site is open source. Improve this page.